چگونه یک طرح درس بنویسیم؟
روش نگارش و تنظیم طرح درس:
طرح درس عبارت است از تقسیم محتوای یک ماده درسی در یک دوره معین به مراحل وگامهای مناسب وتشخیص براساس هدف و نتایج آموزش.
برای تهیه و تنطیم طرح درس معلم باید در ابتدای هر سال تحصیلی براساس
اصول معین بین هدفهای آموزشی و برنامه هفتگی ترتیب اتخاذ کند که مجموعه
فعالیتهای آموزشی به موقع و بدون وقفه در طول یک ترم یا سال تحصیلی اجرا
شود.
رعایت مراحل ونکات زیر برای تدوین یک طرح درس خوب لازم و ضروری است:
1-موضوع یا عنوان درس
عنوان درس باید به طور دقیق نوشته شود.
2-تعیین ونگارش عناوین فرعی یا رئوس مطالب
پس از تعیین و نوشتن موضوع درس،طراح باید عناوین فرعی موضوع درس را مشخص
کند،ترتیب وتوالی مناسب عناوین فرعی همواره باید مورد توجه قرار گیرد.
3-نوشتن هدف کلی درس
نوشتن هدف کلی یک جلسه تدریس مانند هدف کلی یک دوره آموزشی است.
در نوشتن هدف کلی هر جلسه نیز معمولا از افعال کلی استفاده می شود.
4-نگارش و تنظیم هدفهای جزیی درس
ساده ترین راه نوشتن اهداف جزیی یک درس،این است که براساس هر موضوع فرعی یک هدف جزیی نوشته شود.
دقت در نوشتن اهداف جزیی و تنظیم درست توالی آن،می تواند موجب نظم بیشتر
فعالیتهای آموزشی شود و در نهایت تحقق هدف کلی را تضمین می کند.
5-نگارش و تنظیم هدفهای رفتاری درس
پس از نوشتن هدفهای جزیی،طراح باید هدفهای جزیی را تبدیل به هدفهای
رفتاری نماید،سپس براساس سلسله مراتب از آسان به شکل و یا به صورت پیش نیاز
و پس نیاز مرتب گردد،در هدفهای رفتاری:
عملکرد(نوع رفتار)،شرایط ، معیار،دقیقا" باید مشخص شود.
6-تعیین رفتار ورودی دانش آموزان
پس از تعیین هدفهای رفتاری درس،رفتار ورودی دانش آموزان یا پیش نیازهای تحقق رفتاری باید مشخص شوند.
7-ارزشیابی تشخیص:
اغلب سوال می شود که معلمان چگونه می توانند اطلاعات پیش نیاز یا رفتار ورودی دانش آموزان را تشخیص دهند؟
این امر توسط ارزشیابی تشخیصی ممکن می باشد.معلم براساس تخصص و مهارتی
که دارد باید ابتدا رفتار ورودی را پیش بینی کند و سپس براساس دانش پیش
نیاز درس مورد تدریس،سوالهایی طرح نماید. این سوالها قبل از تدریس باید از
دانش آموزان پرسیده شود تا وجود یا عدم وجود پیش نیاز مشخص شود.
8-نگارش مراحل اجرای تدریس
در آموزشهای مستقیم تنظیم نحوه ی ارائه محتوا به ترتیب اهمیت به چند مرحله به شرح زیر تقسیم می شود:
الف-مرحله آمادگی
مرحله آمادگی خود شامل قسمتهای زیر می باشد:
-آمادگی معلم
بدیهی است برای انجام هر کاری باید آمادگی داشت.موضوع تدریس نیز نمی
تواند از این قاعده مستثنی باشد.معلم باید پیش بینی کند که در کلاس درس چه
فعالیتی را می خواهد انجام دهد چگونه می خواهد کلاس را شروع کند.
-آمادگی دانش آموزان
اگر دانش آموزی به درس معلم توجه نکند و در اجرای فعالیتهای آموزشی با
او همکاری ننماید عمل تدریس به مغهوم واقعی آن صورت نخواهد گرفت،در شروع
کلاس معلم موظف است توجه و افکار دانش آموزان را به طور جدی متوجه کلاس و
فعالیتهای مورد نظر نماید معلمان با تجربه در این مرحله از روش های مختلفی
استفاده می کنند.
ب-مرحله معرفی و بیان هدفهای صریح آموزشی
معرفی دروس و هدفهای رفتاری آن دانش آموزان را برای آشنایی با تجارب
یادگیری و سعی در دستیابی به آنها آماده می سازد.معلم باید انتظارات خود را
از دانش آموزان بسیار ساده و روشن و مشخص بیان کند زمان اختصاص داده شده
برای معرفی درس نباید بیش از 3 تا 15 دقیقه وقت کلاس را بگیرد.
ج-مرحله ارائه درس:
در مرحله ارائه درس محتوای مورد آموزش باید دقیقا" مشخص شود.از روشهایی
چون سخنرانی،بحث گروهی،نمایش تصاویر.پرسش و پاسخ به عنوان روشهایی که برای
آموزش هر قسمت لازم است استفاده شود.
ارائه محتوا در حقیقت قسمت اصلی کار تدریس و شامل دو عامل جداناشدنی است:
1-سازماندهی کلیه محتوای درس و توالی آنها باید رعایت شود.
2-روش آموزش قسمتهای مختلف مشخص شود.
مقدمه در ارائه محتوا بسیار مهم است یک مقدمه خوب می تواند توجه دانش
آموزان را جلب کند و علاقه آنها را به ادامه درس برگزیند.تکرار مطالب پیش
نیاز معمولا" برای موثر کردن تدریس لازم است.اما لازم نیست همیشه از یک روش
برای یادآوری رفتار ورودی استفاده کنیم،معلم باید روی نکات کلیدی رفتار
ورودی تاکید کند تا درس جدید راحت تر و قابل فهم تر شود این تکرار نباید
طولانی باشد.
د-مرحله خلاصه کردن و نتیجه گیری
برای تثبیت مطالب ارائه شده در ذهن دانش آموزان،لازم است درس ارائه شده
به طور خلاصه جمع بندی و نتیجه گیری شود.تلخیص و جمع بندی ،مفاهیم از دست
داده شده در طول آموزش را برای دانش آموزان روشن می کند.بهتر است تلخیص و
نتیجه گیری توسط خود دانش آموز انجام شود و معلم اظهارنظر نهایی را ارائه
نماید.
ه-مرحله ارزشیابی
معلم باید پس از پایان ارائه محتوا،با مقایسه سطح مهارتی که انتظار دارد
دانش آموزان به آن برسند آنچه دانش آموزان عملا" به آن رسیده اند میزان
یادگیری دانش آموزان و موثر بودن روش تدریس خود را ارزشیابی کند سوالهای
مرحله ارزشیابی باید براساس هدفهای رفتاری درس طرح شوند.
و-مرحله تعیین فعالیتهای تکمیلی
در اکثر مواقع تکالیف خواندنی،یا انجام فعالیت در خانه را زمانی ارائه
می دهد که زنگ خورده و دانش آموزان با عجله مشغول ترک کلاس هستند،اگر دادن
تکالیف در روند یادگیری دانش آموزان اهمیت دارد باید پیش از این به آن توجه
شود.یکی از بهترین شیوه های تعیین فعالیتهای تکمیلی(تکالیف خارج از کلاس)
به دانش آموزان ارائه راهنمایی از قبل تنظیم شده است.
اگر دانش آموزی مطالب عرضه شده در کلاس درس را بفهمد و آن را به طور
ذهنی تحلیل کند ودر موقعیت شبیه سازی شده به کار گیرد،می توان انتظار داشت
که بتواند آن را خارج از کلاس و در موقعیت حقیقی نیز به کار گیرد.
منبع:طراحی فعالیتهای آموزشی
دفتر آموزش و پرورش نظری